Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Szczecinie

• Strona główna /
• Aktualności

Aktualności

Dotyczy kontroli DZIAŁANIA PODMIOTÓW PUBLICZNYCH W ZWIĄZKU Z KRYZYSEM EKOLOGICZNYM NA RZECE ODRZE

• W treści wystąpienia pokontrolnego skierowanego do WIOŚ w Szczecinie po kontroli przeprowadzonej przez NIK Działania podmiotów publicznych w związku z kryzysem ekologicznym na rzece Odrze, została zawarta ocena ogólna o treści, cyt.: „WIOŚ posiadał wykwalifikowaną kadrę oraz sprzęt techniczny umożliwiający przeprowadzanie oględzin i wizji lokalnych m.in. Odry. W okresie objętym kontrolą monitorował zmiany wskaźników w wodzie Odry, przeprowadzał kontrole podmiotów korzystających ze środowiska w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i wód podziemnych, w tym Odry i jej dopływów oraz kontrole automonitoringowe (…).

WIOŚ po otrzymaniu informacji o wystąpieniu śniętych ryb w Odrze podjął właściwe działania. Systematycznie zlecał pobór próbek wody z Odry do badania przez Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ Oddział w Szczecinie przeprowadzał oględziny, wizje lokalne, kontrole, czynności na podstawie art. 10b ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska. W związku z zaistniałą sytuacją uczestniczył w pracach Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie, współpracował z innymi organami, udzielał informacji dotyczących sytuacji na Odrze(…)”

Wizje lokalne w miejscach wytypowanych na rzece Odrze były przeprowadzane od 5 sierpnia 2022 r. podczas wspólnych wyjazdów z CLB GIOŚ Oddział w Szczecinie. Wcześniej nie było przesłanek (brak śniętych ryb, brak sygnałów, wniosków i zgłoszeń) do uznania, że Odra w województwie zachodniopomorskim była zanieczyszczona i wystąpiła katastrofa ekologiczna.

• W ocenie NIK, „wykorzystywane przez WIOŚ narzędzia uniemożliwiały dokonywanie agregacji danych zawartych w ewidencjach, jak i wszelkich analiz przekrojowych, co utrudniać mogło przeprowadzenie rzetelnych analiz ryzyka zagrożeń dotyczących stanu środowiska naturalnego(…).”

Jednak w Raporcie NIK zatwierdzonym 5 października 2023 r., podsumowującym kontrole we wszystkich kontrolowanych jednostkach administracji publicznej (LOP.430.3.2023 Nr ewid. 97/2023/D/22/505/LOP) wskazano, iż cyt.: „Główny Inspektor, na podstawie art. 4a ust. 1a pkt 1 ustawy o IOŚ w związku z art. 349 ust. 2 ustawy Prawo wodne, dokonywał badania i oceny stanu wód powierzchniowych w ramach prowadzonego państwowego monitoringu środowiska na zasadach określonych w wieloletnich programach strategicznych oraz corocznych programach wykonawczych. Zakres i częstotliwość pomiarów oraz badanych wskaźników ustalana była dla każdego punktu pomiarowo-kontrolnego. W Strategicznym Programie Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2020–2025, zaplanowano m.in., że w ramach podsystemu monitoringu jakości wód powierzchniowych mają być realizowane m.in. zadania związane z badaniem i oceną stanu jakości wód powierzchniowych. W programach wykonawczych monitoringu wód powierzchniowych na kolejne lata określano m.in. liczbę JCWP, które miały być objęte poszczególnymi rodzajami monitoringu. Główny Inspektor gromadził informacje o stanie wód powierzchniowych, uzyskiwane w trakcie prowadzenia państwowego monitoringu środowiska (…).

W zakresie wskaźników chemicznych i fizykochemicznych dane te były zagregowane i odnosiły się do lat 2010–2021 (nie publikowano wyników jednostkowych badań).(…)

Główny Inspektor określił ogólne kierunki działania IOŚ106 oraz corocznie wydawał – przekazywane do WIOŚ – wytyczne do planowania działalności, w których uwzględnił działania w celu zapobiegania zanieczyszczaniu oraz sposób reagowania na zanieczyszczenie wód powierzchniowych. W zatwierdzonych 26 listopada 2020 r. Ogólnych kierunkach działania IOŚ, wśród najważniejszych dziewięciu celów do osiągnięcia do 2025 r. – cztery uwzględniały działania dotyczące zapobiegania zanieczyszczaniu oraz określały sposób reagowania na zanieczyszczenie wód powierzchniowych, w tym obejmowały poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, Morza Bałtyckiego oraz gospodarowania zasobami wodnymi, poprzez m.in. działania kontrolne i monitoringowe.(…)”

• Ten sam raport wskazuje, że „w WIOŚ w Szczecinie zaniechano sporządzania pisemnych analiz i ocen, o których mowa w art. 5 ust. 4 pkt 4 ustawy o IOŚ dotyczących przestrzegania przepisów określonych w art. 2 ust. 1 tej ustawy wymaganych przepisami ustawy o IOŚ. Tym samym według kontrolerów NIK nie dokonywano pełnej identyfikacji zagrożeń dla stanu wód i bieżącego reagowania na takie zagrożenia, w tym w ramach planowania i realizacji zadań kontrolnych.”

Należy jednak wyjaśnić, że w art. 2 ust. 1 wskazane są zadania całej  Inspekcji Ochrony Środowiska, w tym prowadzenie państwowego monitoringu środowiska (zadanie to wskazane jest także w:

Art.  4a.  [Zadania Głównego Inspektora Ochrony Środowiska]

1. Główny Inspektor Ochrony Środowiska, kierując działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska:

1) ustala ogólne kierunki działania Inspekcji Ochrony Środowiska oraz wydaje zalecenia i wytyczne, określające sposób postępowania w trakcie realizacji zadań, o których mowa w art. 2 ust. 1, oraz kontroluje stan ich realizacji;

2) ustala szczegółowe zasady postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii w zakresie należącym do właściwości Inspekcji Ochrony Środowiska oraz zasady współdziałania z innymi organami administracji publicznej;

3) może wydawać wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska polecenia dotyczące podjęcia określonych czynności i żądać będących w ich posiadaniu informacji o stanie środowiska i jego ochronie oraz o zakresie i wynikach ich działania;

4) organizuje i koordynuje kontrole podmiotów korzystających ze środowiska o zasięgu lub znaczeniu ponadwojewódzkim;

4a) może wydawać wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska polecenia przeprowadzenia w określonym czasie kontroli;

5) opracowuje i realizuje wieloletnie strategiczne oraz wykonawcze programy państwowego monitoringu środowiska;

6) dokonuje analiz i ocen:

a) przestrzegania przepisów, o których mowa w art. 2 ust. 1,

b) stanu środowiska; (…)

oraz  w:

Art. 4a. ust. 1a. Wykonywanie zadań Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie:

1. prowadzenia państwowego monitoringu środowiska oraz prowadzenia działalności laboratoryjnej

- należy do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

W świetle przepisu art. 4a ust. 1 pkt 6 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska zagadnienia dotyczące przestrzegania przepisów w zakresie określonym w art. 2 ust. 1 powyższej ustawy, w tym dokonywanie ocen i analiz zostały wprost wyłączone przez ustawodawcę spod kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska na rzecz Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Zadania te nie zostały doprecyzowane w pozostałych regulacjach podczas reformy Inspekcji Ochrony Środowiska, która nastąpiła wskutek ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 poz. 1479). W tym stanie rzeczy, Zachodniopomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska został zobowiązany przez Najwyższą Izbę Kontroli do stosowania regulacji, która nie znajduje się w jego właściwości kompetencyjnej.